اینکه پول بخش جدانشدنی زندگی انسان‌هاست، موضوعی واضح و روشن برای همه است. شما از پول برای پرداخت هزینه انواع محصولات و خدمات موردنیازتان در روز استفاده می‌کنید. شرکت‌ها از این دارایی برای انجام معاملات تجاری استفاده می‌کنند و… بنابراین می‌توان گفت پول عنصری تأثیرگذار در زندگی هر فردی در این کره خاکی است که تحت کنترل نهادهای مرکزی مانند بانک‌ها و دولت‌ها قرار گرفته است. با این حال ورود فناوری‌های رمزنگاری، اقتصاد توکنی یا توکنومیک به‌طور کامل درک جهان از سیستم‌های مالی را تغییر داده است. اقتصاد توکنی یا توکنومیک، جایگزینی مناسب برای اعمال سیاست‌های مالی در شبکه‌های بلاک چین است. این مفهوم که در میان اصطلاحات ارزهای دیجیتال، نسبتاً جدید به نظر می‌رسد، در تغییر هنجارهای مرسوم اقتصاد مبتنی بر رمز ارز تأثیر چشمگیری داشته است. در ادامه این مطلب، به بررسی مفهوم اقتصاد توکنی و تفاوت‌هایی که صنعت نوظهور ارزهای دیجیتال ایجاد می‌کند، خواهیم پرداخت؛ پس با ما همراه باشید.
فهرست این مقاله
توکونومیک چیست؟ (Tokenomics)
اصطلاح توکونومیک / Tokenomics از دو کلمه Token / توکن و Economics / اقتصاد تشکیل شده است؛ بنابراین کلمه Tokenomics را می‌توان به‌عنوان نسخه توکن‌شده اقتصاد توکن، یا نحوه توسعه و اعمال توکن‌های کریپتو در اقتصاد یک پروژه، تعریف کرد.
دلایل اهمیت توکونومیک چیست؟
پیش از پاسخ به این سؤال بهتر است به مثال زیر توجه کنید. ابتدا به تصویر زیر نگاهی بیندازید و بازار کریپتو را به‌عنوان یک بازی ورق تصور کنید. در این بازی، افرادی زیادی حاضر هستند:
توسعه‌دهنده / Developer: Andre Cronje، Vitalik Buterin …؟
بازارساز / Market Maker: CZ Binance، Sam FTX …؟
سرمایه‌گذاری خطرپذیر بزرگ / Major Venture Capitals: a16z، Multicoin، ParaFi …؟
سرمایه‌گذاران خرده‌فروشی / Retail Investors: بیشتر مردم
اکنون به نظر شما چه کسی به میز نزدیک‌تر است و این بازی را کنترل می‌کند؟ در شکل بالا، حتی اگر Justin Sun نتواند در این بازی موفقیتی کسب کند، سرمایه‌گذاران کوچکی مانند ما فقط تماشاچی و منتظر نتیجه بازی خواهند بود. درواقع ما در بازی‌ای شرکت می‌کنیم که توسط Market Makers، Market Builders/ Market Developers و سرمایه‌گذاران خطرپذیر بزرگ ایجاد شده است. از ترند ICO / IEO / IDO گرفته تا ترند NFT، GameFi موجود در بلاک چین و اکوسیستم‌های مختلف.
سؤال بعدی اینجاست که نفرات اصلی چطور می‌توانند این بازی را کنترل کنند؟ پاسخ مشخص است، از طریق توکن. درواقع توکن محصولی است که سرمایه‌گذاران از آن برای انجام تجارت و اعتمادسازی استفاده می‌کنند. با این حال این توکن‌ها نیز توسط توسعه‌دهندگان، سازندگان و بازارسازان ساخته می‌شود. همان‌طور که همه ما می‌دانیم، بازار کریپتوکارنسی یک بازی Zero-sum است و بی‌شک همه شرکت‌کنندگان در آن به‌دنبال کسب سود هستند؛ پس در این میان چه کسی ضرر خواهد کرد؟
بررسی نظریه اقتصاد توکنی
اقتصاد توکنی از رفتار انگیزشی برای تقویت و توسعه رفتار مورد نیاز در اکوسیستم بلاک چین استفاده می‌کند. نظریه انگیزشی اساساً یک نظریه رفتاری انسانی است. این نظریه نشان می‌دهد رفتار انسان در درجه اول به تمایل به تقویت انگیزه‌ها یا توانایی دریافت مشوق‌ها بستگی دارد. مشوق‌ها با ایجاد انگیزه در کاربران برای مشارکت در صرافی‌ها و مبادلات، نقش مهمی در اقتصاد توکنی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، مشوق‌ها موضوع مهمی برای ایجاد انگیزه در کاربران برای اطمینان از حفاظت بهتر از بلاک چین و اعتبارسنجی تراکنش‌ها در نظر گرفته می‌شوند. درنتیجه، مشوق‌ها برای اجرای عملکرد منحصربه‌فرد در شبکه بلاک چین مربوط بسیار مهم هستند.
شرکت‌کنندگانی که از قانون یک شبکه خاص پیروی می‌کنند، پاداش‌هایی در قالب ارزهای دیجیتال دریافت می‌کنند. مدل اجرایی در توکنومیک باید به‌گونه‌ای پیکربندی شود که شرکت‌کنندگان بتوانند با مشارکت مؤثر، توکن‌های بیشتری کسب کنند. درواقع این مدل باید تضمین کند توکن‌هایی که به‌عنوان پاداش و ایجاد انگیزه در کاربران پرداخت می‌شوند، باید در سراسر بازار، ارزش مالی داشته باشند.
اقتصاد توکنی چگونه اجرا می شود؟
برای درک بهتر مفهوم توکنومیک قبل از هر چیز باید نگاهی دقیق‌تر به انواع توکن‌ها داشته باشیم. درواقع توکن‌ها دارایی‌هایی هستند که با استفاده از ویژگی‌های خاصی که دارند، ضمن نگه‌داشتن ارزش، برای اهداف منحصربه‌فرد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درواقع می‌توان از توکن‌ها علاوه بر یک ارز و یک روش پرداخت، برای انجام امور دیگر هم استفاده کرد؛ برای مثال، بلیط مسابقه فوتبال می‌تواند یک نوع توکن باشد که با استفاده از آن می‌توان مسابقه را تماشا کرد یا در ازای آن، چیز دیگری دریافت کرد!
مدل اقتصاد توکنی وابستگی زیادی به توکن‌هایی دارد که در قالب ارزهای دیجیتال ارائه می‌شوند. اتریوم به‌عنوان یک توکن با ورودش به بازار ارزهای دیجیتال، رونق زیادی به این بازار بخشید. شبکه اتریوم اولین پلتفرم بلاک چین است که به‌جای فعالیت تنها به‌عنوان یک روش پرداخت، طیف گسترده‌ای از خدمات غیرمتمرکز را به کاربران ارائه می‌دهد. اهمیت توکن‌ها در تسهیلات خدمات غیرمتمرکز در شبکه اتریوم مشهود است؛ درست مانند اهمیت پول برای انجام تراکنش‌های مالی.
اجزای مدل اقتصادی چیست؟
۱. عرضه کوین/ توکن
عرضه کل و عرضه در گردش، از جمله مفاهیم متداول در صنعت ارزهای دیجیتال هستند، اما به‌تازگی Coingecko و CoinMarketCap اصطلاح جدیدی به نام Max Supply معرفی کرده‌اند. عرضه کل به‌عنوان تعداد کل توکن‌های درگردش به اضافه توکن‌های قفل‌شده، منهای توکن‌های سوخته تعریف می‌شود. این مقدار در ابتدا توسط تیم توسعه‌دهنده تعیین می‌شود تا بتواند کاملاً با اهداف پروژه مطابقت داشته باشد. به‌طور دقیق‌تر، دو نوع عرضه کل وجود دارد:
عرضه کل از پیش تعیین شده است و قابل تغییر نیست؛ برای مثال کل عرضه بیت کوین ۲۱ میلیون است، کل عرضه Uniswap 1 میلیارد UNI است و…
مقدار عرضه کل بسته به ویژگی‌های پروژه، متغیر تعریف می‌شود.
عرضه کل به‌دلیل استخراج افزایش می‌یابد؛ برای مثال توکن‌های اتریوم به‌دلیل عملکرد شبکه اتریوم، هر سال افزایش می‌یابد. یا توکن‌های CAKE زمانی که افراد در فارمینگ Pancakeswap شرکت می‌کنند، زیاد می‌شوند.
عرض کل به‌دلیل توکن‌سوزی، کاهش می‌یابد؛ برای مثال مجموع عرضه اولیه توکن بایننس ۲۰۰ میلیون BNB بود که در طول زمان به ۱۰۰ میلیون BNB به‌دلیل توکن‌سوزی خواهد رسید.
عرضه کل به‌دلیل مدل Mint and Burn دائماً تغییر می‌کند؛ برای مثال عرضه کل استیبل کوین‌ها، مانند استیبل کوین الگوریتمی (FEI، AMPL،…)، استیبل کوین با پشتوانه رمزنگاری (DAI، VAI،…)، استیبل کوین متمرکز (USDT، USDC،…).
۲. عرضه در گردش
عرضه در گردش با عنوان تعداد کل توکن‌های قابل معامله در گردش در بازار تعریف می‌شود.
۳. حداکثر عرضه
Max Supply به‌عنوان تعداد کل توکن‌هایی تعریف می‌شود که احتمالاً در آینده می‌توان به آن‌ها دست یافت.
آنالیز عرضه توکن
در ادامه به سه معیار مختلف عرضه توکن‌ها اشاره می‌کنیم:
اتریوم: توکن اتریوم فاقد حداکثر عرضه است و تنها زمانی ایجاد می‌شود که تقاضا برای استفاده از شبکه اتریوم وجود داشته باشد.
SRM: سرم با حداکثر عرضه ۱۰ میلیارد SRM طراحی شده است. در حال حاضر، عرضه کل SRM 161 میلیون است و تنها ۵۰ میلیون SRM در بازار در گردش است.
NEAR: پروتکل عرضه توکن NEAR بسیار ساده و ابتدایی است. درواقع مقدار حداکثر عرضه و عرضه کل برابر هم در نظر گرفته شده است و تا زمانی که مقدار توکن‌های در گردش به ۱ میلیارد برسد، عرضه ادامه خواهد داشت.
ارزش بازار و ارزش‌گذاری کاملاً رقیق‌شده
مارکت کپ ارزش بازار یک پروژه نسبت به عرضه در گردش توکن آن است. رأی محاسبه ارزش بازار، از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
ارزش بازار = عرضه در گردش * قیمت توکن
ارزش‌گذاری کاملاً رقیق‌شده (FDV) ارزش کل بازار یک پروژه در مقایسه با عرضه کل توکن آن است. می‌توانیم FDV را با عرضه کل با استفاده از فرمول محاسبه کنیم:
FDV = کل عرضه * قیمت توکن
چرا ارزش بازار (مارکت کپ) از قیمت رمز ارز مهم تر است؟
در حال حاضر قیمت توکن به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ برای مثال، توکن A را با مارکت کپ ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ دلار در نظر بگیرید. اگر عرضه در گردش ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ باشد، ارزش هر توکن ۱ دلار خواهد بود، اما چنانچه عرضه در گردش ۱۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ باشد، ارزش هر دلار ۰.۰۰۱ دلار خواهد بود. تعداد توکن‌های در گردش می‌تواند از هزاران تا میلیاردها متغیر باشد، اما احتمالاً ارزش بازار عامل اصلی مؤثر بر رشد یک توکن یا پروژه است؛ برای مثال دو پروژه Aave و Compound را در نظر بگیرید که از نظر پتانسیل، هر دو در بخش وام‌دهی عملکرد خوبی دارند؛ درنتیجه احتمالاً ارزش بازار Compound به Aave خواهد رسید، اما از نظر قیمت، ارزش توکن COMP بیش از توکن AAVE است. با این حال، COMP دارای پتانسیل رشد بالاتری است؛ درحالی‌که ارزش بازار Compound کمتر از Aave است. اگر ارزش بازار این دو برابر شود، قیمت یک توکن COMP به ۷۳۵ دلار خواهد رسید.
توکن حکمرانی
در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰۰ کوین و توکن وجود دارد. با وجود این هر توکنی از مدل غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین پیروی نمی‌کند و برخی به‌صورت متمرکز کنترل می‌شوند. در حالت کلی، توکن‌ها را می‌توان در سه دسته کلی قرار داد:
غیرمتمرکز: توکن‌های غیرمتمرکز کاملاً توسط جامعه اداره می‌شوند و به هیچ سازمانی وابستگی ندارد؛ برای مثال بیت کوین، اتریوم و …
متمرکز: توکن‌های متمرکز توسط یک سازمان پیش‌رو اداره می‌شوند که کنترل کاملی بر ویژگی‌های توکن و زیرساخت‌های آن دارد؛ برای مثال پروژه‌های استیبل کوین با پشتوانه کامل مانند Tether، TrueUSDm و… یا صرافی‌های متمرکز مانند Huobi، FTX و…
از متمرکز به غیرمتمرکز: منظور توکن‌هایی است که در ابتدا متمرکز هستند، اما بعد از مدتی مسئولیت حکمرانی آن به افراد جامعه سپرده می‌شود؛ برای مثال در ابتدا، بایننس کوین کاملاً توسط بایننس اداره می‌شد. با این حال، مدتی پس از راه‌اندازی زنجیره هوشمند بایننس و برنامه «Validator Spotlight»، بایننس به‌تدریج شبکه BSC و توکن BNB را غیرمتمرکز کرد و به کاربران حق رأی داد.
تخصیص توکن
قبل از سرمایه‌گذاری در هر توکنی، باید ابتدا مدل تخصیص آن را بررسی کنید. مهم است بدانید که توکن‌ها چگونه بین سهام‌‌داران توزیع می‌شوند، آیا این توزیع معقول است و چگونه می‌تواند بر پروژه تأثیر بگذارد.
تیم
تیم شامل مشارکت‌کنندگان مانند بنیان‌گذاران، توسعه‌دهندگان، بازاریاب‌ها، مشاوران و… است که حدود ۲۰ درصد از عرضه کل را به خود اختصاص می‌دهند. اگر مقدار کمی از کل عرضه به تیم توسعه‌دهنده اختصاص یابد، تیم انگیزه‌ای برای توسعه پروژه در درازمدت نخواهد داشت. اگر مقدار اختصاص‌یافته به تیم بیش از اندازه باشد، جامعه هیچ انگیزه‌ای برای نگهداری توکن‌ها نخواهد داشت؛ زیرا توسط یک طرف دست‌کاری می‌شوند. در این صورت توکن دیگر ویژگی غیرمتمرکزی ندارد و تا حدی به‌شکل متمرکز کنترل خواهد شد.
بنیاد ذخیره
از بنیاد ذخیره، برای توسعه پروژه یا محصولات آن در آینده استفاده خواهد شد. معمولاً حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد از کل عرضه به این بخش اختصاص می‌یابد.
استخراج نقدینگی
بعد از عملکرد فوق‌العاده DeFi از سپتامبر ۲۰۲۰، بخشی از عرضه کل به استخراج نقدینگی اختصاص یافت. توکن‌های تخصیص داده‌شده برای این بخش به‌عنوان مشوقی برای ارائه‌دهندگان نقدینگی در پروتکل‌های متعدد DeFi استفاده می‌شوند.
فروش Seed/ فروش خصوصی/ فروش عمومی
توکن‌هایی که برای این بخش ذخیره می‌شوند، در رویدادهای جمع‌آوری سرمایه استفاده می‌شوند که معمولاً شامل فروش Seed، فروش خصوصی و فروش عمومی است.
ایردراپ
به‌منظور جذب پذیرندگان اولیه، پروژه‌ها بیشتر تعداد کمی توکن (معمولاً ۱-۲ درصد از کل عرضه) را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. قبل از سال ۲۰۱۹، شرایط لازم برای شرکت در Airdrop تنها انجام امور ساده‌ای مانند لایک‌کردن، دنبال‌کردن، ریتوییت‌کردن پست‌های پروژه در توییتر بود. با وجود این از سال ۲۰۲۰، شرکت در ایردراپ به انجام کارهای بسیار سخت‌تری نیاز دارد. درواقع کاربران مجبور هستند مستقیم از محصولات استفاده کنند و با آن‌ها تعامل داشته باشند تا جوایز Airdrop یا Retroactive دریافت کنند. برخی از موارد شناخته‌شده عبارت‌اند از Uniswap (UNI)، شبکه ۱inch و…
دیگر تخصیص ها
این تخصیص را می‌توان بسته به هر پروژه و اینکه آیا برای بازاریابی یا هر هزینه دیگری استفاده شود یا نه، به‌طور انعطاف‌پذیر مشخص کرد. طبیعتاً این بخش تنها درصد کمی از کل عرضه را تشکیل می‌دهد.
انتشار توکن
انتشار توکن یا همان Token Release طرحی برای توزیع توکن‌ها در گردش است. مانند فرایند تخصیص توکن، انتشار توکن تأثیر زیادی بر قیمت توکن و همچنین انگیزه جامعه برای نگهداری توکن‌ها خواهد داشت. در حال حاضر دو نوع «انتشار توکن» وجود دارد:
انتشار توکن براساس برنامه
اگرچه زمان‌بندی انتشار توکن در پروتکل‌های مختلف متفاوت است، می‌توان این زمان‌بندی را در سه نوع مختلف تقسیم کرد:
زمان‌بندی زیر یک سال
در پروژه‌هایی که ۱۰۰ درصد توکن‌ها در یک یا زیر یک سال منتشر می‌شوند، نشان می‌دهد توسعه‌دهندگان و تیم آن‌ها خود را وقف پروژه نکرد و مایل به ایجاد ارزش بلندمدت برای پروژه نیستند.
زمان‌بندی ۳ تا ۵ سال
زمان‌بندی ۳ تا ۵ سال، یک بازه زمانی ایده‌آل برای انتشار کامل توکن‌هاست؛ چراکه بازار کریپتو با سرعت بسیار زیادی در حال تغییر و تحول است. با احتساب سال ۲۰۱۷ یعنی زمانی که بازار کریپتو به Maindtream تبدیل شد، می‌توان گفت تنها ۵ سال از عمر این بازار گذشته است. پس از آن بازار با حذف پروژه‌های ناکارآمد، همه ساله تنها پروژه‌های سازنده را حفظ کرده است؛ به همین دلیل زمان‌بندی ۳ تا ۵ ساله گزینه بسیار مناسبی است. در این بازه زمانی، نه‌تنها انگیزه تیم توسعه برای رشد پروژه افزایش پیدا می‌کند، بلکه انگیزه جامعه برای حمایت مستمر از پروژه نیز تحریک می‌شود.
زمان‌بندی بیش از ۱۰ سال
به‌جز بیت‌کوین، سایر پروژه‌هایی که برای انتشار توکن زمان‌بندی ۱۰ یا بیشتر از آن را انتخاب می‌کنند، در ایجاد انگیزه لازم برای تیم توسعه‌دهنده و هولدرها با مشکل مواجه خواهد شد؛ چراکه در این زمان‌بندی، هولدرها باید بیش از ۱۰ سال تحت تورم توکن قرار بگیرند و از طرف دیگر مشخص نیست که آیا تیم توسعه‌دهنده بتواند برای این مدت طولانی به رشد پروژه کمک می‌کند یا خیر. در یک نتیجه‌گیری کلی، در طراحی زمان‌بندی انتشار توکن باید به دو عنصر اصلی توجه کرد:
سود هولدرهای توکن
ارزش توکن‌ها هنگام انتشار (تورم)
اگر توکن‌ها سریع‌تر از نرخ کار محصول (product’s work rate)، منتشر شوند، به‌دلیل تورم قیمت توکن‌ها کاهش یافته و هولدرها نیز انگیزه و علاقه خود را از دست می‌دهند.
انتشار توکن براساس تقاضا
برای مقابله با تورم احتمالی، توسعه‌دهندگان برخی از پروژه‌ها، به‌جای یک بازه زمانی خاص، توکن‌ها را براساس یک استاندارد انعطاف‌پذیر منتشر می‌کنند. این امر به پروژه کمک می‌کند تا با توجه به موقعیت، تنظیمات لازم را اعمال کند؛ برای مثال MakerDAO یکی از پروژه‌هایی است که زمان‌بندی خاصی را برای انتشار توکن در نظر نگرفته است. با توجه به تقاضای عملی روی پلتفرم، تعداد توکن‌های MKR به طرز معقولی تغییر می‌کند، به این ترتیب توکن‌های MKR تنها زمانی منتشر می‌شوند که فعالیت‌هایی مربوط به وام/ قرض وجود داشته باشد.
فروش توکن
اصولاً فروش توکن را مشابه رویدادهای مربوط به جمع‌آوری سرمایه در بازارهای سنتی در نظر می‌گیرند؛ درحالی‌که در بازارهای مالی سنتی شرکت‌ها با فروش سهام خود سرمایه جمع‌آوری می‌کنند، در بازار کریپتوکارنسی توکن جایگزین سهام می‌شود و به فروش می‌رسد. معمولاً شرکت‌های سنتی ۵ دوره پروژه‌های کریپتوکارنسی و ۳ دوره برای جمع‌آوری سرمایه دارند. ارزش‌گذاری کسب‌وکار می‌تواند بین بخش‌ها، حوزه‌ها و مقیاس‌های متفاوت باشد. براساس یک باور عمومی در مرحله سری C، ارزش شرکت‌های آینده‌دار بیش از ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
شرکت‌های سنتی: مرحله ایده/ Pre-Seed، ایده/ Seed، سری A، سری B، سری C
پروژه‌های کریپتو: ایده/ Seed، فروش خصوصی/ Private Sale، فروش عمومی/ Public Sale
میانگین ارزش‌گذاری یک کسب‌وکار در بازار کریپتو پایین است؛ چراکه این بازار نسبتاً جدید است و ارزش بازار (Market Cap) آن هنوز بسیار کمتر از بازارهای سهام در کشورهای توسعه‌یافته است.
مراحل فروش توکن در پروژه های کریپتو
Seed Sale
Seed sale اولین فروش توکن یک پروژه کریپتو بوده و در این دوره، محصول بیشتر پروژه‌ها هنوز در دست توسعه است. Seed sale را می‌توان سرمایه اولیه برای شروع برخی پروژه‌ها در نظر گرفت. بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر که در Seed Sale شرکت می‌کنند، سرمایه‌گذاری با ریسک بالا را پذیرفته و درعوض، درصورت موفقیت پروژه، پاداش‌های بالایی را دریافت خواهند کرد.
فروش خصوصی/ Private Sale
اگر بیشتر شرکت‌کنندگان در Seed Sale، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر باشند، فروش خصوصی، شاهد حضور سرمایه‌گذاران بزرگ‌تر و مشهورتر است. بیشتر پروژه‌های موجود در این دوره، محصولات خود را معرفی کرده و پتانسیل خود را پس از مرحله Seed Sale به اثبات رسانده‌اند.
فروش عمومی/ Public Sale
فروش عمومی دوره جمع‌آوری سرمایه برای جامعه به شمار می‌آید. این پروژه‌ها می‌توانند توکن‌ها را مانند سال ۲۰۱۷ در قالب ICO، یا از طریق شخص ثالث در قالب IEO یا IDO راه‌اندازی کنند.
توزیع عادلانه توکن/ Fair Token Distribution
برخی از پروژه‌ها، هیچ دوره فروشی را برای توکن‌های خود سازمان‌دهی نکرده و در عوض آن، توکن‌ها را از طریق Testnet، Airdrop، Staking و Liquidity Providing توزیع می‌کنند. از این طریق، از دید جامعه توزیع توکن، عادلانه‌تر بوده و از همین جهت برای کاربران عمومی در دسترس‌تر خواهد بود. برخی از پروژه‌های معروف راه‌اندازی شده از این طریق عبارت‌اند از:
Uniswap (UNI)
Sushiswap (SUSHI)
Yearn Finance (YFI)
این پروژه‌ها، برخلاف بسیاری از پروژه‌های کرپیتو به‌جای جمع‌آوری سرمایه، توکن‌های خود را بین کاربران و حامیان واقعی توزیع کردند.
مزایا و معایب مدل توزیع عادلانه توکن
مزایا
توکن‌ها به‌طور عادلانه‌ای میان مشارکت‌کنندگان ارزشمند پروژه توزیع می‌شوند و وضعیت Seed Sale و سرمایه‌گذاران فروش خصوصی که توکن‌ها را «دامپینگ» می‌کنند، بهبود پیدا می‌کند.
معایب
احتمالاً پروژه بخشی از بودجه‌ای که می‌تواند برای توسعه محصولات استفاده کند، از دست می‌دهد.
تأثیر فروش توکن بر اقتصاد توکنی
هیچ استاندارد مشترکی برای تفاوت قیمت بین هر دوره فروش توکن وجود ندارد. ممکن است قیمت توکن در «فروش عمومی» دو برابر بیشتر از قیمت آن در «فروش خصوصی» باشد یا اینکه این احتمال وجود دارد که قیمت توکن در «فروش خصوصی» دو برابر قیمت آن در Seed Sale باشد. این موضوع کاملاً به پروژه بستگی دارد.
با وجود این، لازم است این تفاوت قیمت در یک نسبت منطقی نگه داشته شود. اگر تفاوت قیمت در هر دوره فروش بسیار بیشتر از یک نسبت منطقی باشد، سرمایه‌گذاران اولیه به فروش زودهنگام توکن‌های خود ترغیب می‌شوند. برعکس آن نیز صادق است؛ یعنی سرمایه‌گذاران بعدی نیز علاقه خود را برای پیوستن به سایر دوره‌های فروش توکن از دست می‌دهند.
علاوه بر این، پروژه‌ها برای اعمال برخورد برابر با سرمایه‌گذاران ویژگی «Token Release» را اجرا می‌کنند. به این ترتیب، توکن‌هایی که با قیمت پایین‌تری خریداری می‌شوند، باید برای مدت طولانی‌تری قفل شوند و سرمایه‌گذار نیز برای یک مدت مشخص حق فروش آن‌ها را نخواهد داشت و در مقابل، قفل توکن‌هایی که با قیمت بالاتری خریداری می‌شوند، زودتر از سایرین باز می‌شوند.
موارد استفاده از توکن ها
موارد استفاده از توکن‌ها به کاربرد و اهداف راه‌اندازی آن‌ها بستگی دارد. این امر نشان‌دهنده مهم‌ترین فاکتور اقتصاد توکنی است و نحوه استفاده از توکن و قیمت آن براساس مزایایی را که برای هولدرها به ارمغان می‌آورد، مشخص می‌کند. موارد استفاده از توکن‌ها عبارت‌اند از:
۱. استیک‌کردن/ Staking
بسیاری از پروژه‌های کریپتو از استیک‌کردن با توکن بومی خود پشتیبانی می‌کنند. این روش به دارندگان توکن انگیزه بیشتری می‌دهد؛ زیرا این هولدرها می‌توانند با استیک‌کردن به توکن‌های بیشتری دست پیدا کنند. از طریق استیک‌کردن، کاربران ملزم می‌شوند توکن‌های خود را در داخل پروتکل قفل کنند و تعداد توکن‌های در حال گردش در بازار را کاهش دهند. درنهایت این موضوع سبب می‌شود بر قیمت توکن تأثیر مستقیم بگذارند.
در شبکه‌هایی که از مکانیسم اثبات سهام استفاده می‌کنند، با افزایش تعداد توکن‌های سهام، شبکه امن‌تر و غیرمتمرکزتر می‌شود؛ برای مثال Cardano (ADA)، در سال ۲۰۲۱ از ۰.۲ دلار به ۲ دلار (+۱۰۰۰ درصد) رشد کرد؛ یعنی پولی که برای Cardano گذاشته می‌شود، باید ۱۰ برابر بیشتر باشد. به هر حال، دلیل این رشد این است که ۷۵ درصد از عرضه در گردش، استیک شده و این امر سبب کاهش ADA در گردش و فشار فروش در بازار می‌شود و درنهایت به تحریک رشد ADA می‌انجامد.
۲. استخراج نقدینگی (فارمینگ)/ Liquidity Mining (Farming)
در این روش، کاربران با ارائه نقدینگی در پروتکل‌های DeFi، توکن بومی پروژه را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند؛ برای مثال، در عوض ارائه نقدینگی برای پروژه Uniswap کاربر توکن UNI را دریافت می‌کند.
۳. کارمزد تراکنش‌ها/ Transaction fee
برای اینکه یک تراکنش در شبکه انجام شود، کاربران مبلغی را به‌عنوان کارمزد تراکنش به اعتبارسنجی که تراکنش را تأیید کرده است، پرداخت می‌کنند. هر بلاک چین برای پرداخت هزینه تراکنش‌های انجام‌شده از یک توکن بومی استفاده می‌کند؛ برای مثال:
بلاک چین Ethereum از توکن ETH
بلاک چین Binance Smart Chain از توکن BNB
بلاک چین Solana از توکن SOL
بلاک چین Polygon از توکن MATIC4.
۴. حکمرانی/ Governance
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، براساس تصمیم توسعه‌دهندگان پروژه، پلتفرم می‌تواند متمرکز یا غیرمتمرکز باشد. در این میان در حال حاضر بیشتر پروتکل‌های DeFi از مدل حاکمیت غیرمتمرکز پیروی می‌کنند؛ درنتیجه، دارندگان توکن حق ارائه پیشنهاد ایده و شرکت در رأی‌گیری پلتفرم را خواهند داشت. ممکن است این پیشنهادها مربوط به کارمزد تراکنش، زمان‌بندی انتشار توکن، یا موارد جدی‌تر مانند گسترش پروژه به یک بلاک چین دیگر باشد. در حال حاضر، پلتفرم‌های برجسته DeFi مانند Uniswap، Sushiswap، Compound و… از مدل حکومت غیرمتمرکز استفاده می‌کنند. از طرف دیگر، بخش عمده‌ای از جامعه شبکه، به‌جای ارائه پیشنهادها، تنها مجاز به شرکت در فرایند رأی‌گیری هستند؛ چراکه تعداد توکن‌های موردنیاز برای داشتن این مجوز بسیار زیاد است.
۵. مزایای دیگر (Launchpad …)
به‌تازگی برخی از پروژه‌ها ویژگی Launchpad را در محصولات خود تکمیل کرده و کاربران را ملزم می‌کنند تا توکن‌های خود را برای شرکت در رویدادهای Token Sale روی پلتفرم، یا رویدادهای قرعه‌کشی برای دریافت NFT، استیک کنند؛ برای مثال، Polkastarter از کاربران می‌خواهد تا توکن‌های POL خود را استیک کنند.
کیس‌های مطالعاتی Tokenomic
اقتصاد توکنی یک معیار ضروری برای ارزیابی یک پروژه است، اما تنها یکی از جنبه‌های مؤثر بر قیمت توکن به شمار می‌آید. در ادامه به برخی از مطالعات موردی توکونومیک کارآمد و ناکارآمد اشاره می‌کنیم:
معرفی توکونومیک‌های کارآمد
Binance Coin (BNB)
منابع توکن
کل عرضه اولیه: ۲۰۰ میلیون BNB
برنامه انتشار توکن: ۵ سال (اکنون ۱۰۰ درصد توکن‌ها آنلاک شده است)
مکانیسم سوزاندن توکن تا زمانی که عرضه در گردش به ۱۰۰ میلیون BNB برسد، اعمال خواهد شد.
تورم‌زایی، سبب ایجاد انگیزه برای افزایش قیمت توکن و باور هولدرهای BNB به پروژه می‌شود.
کاربرد توکن BNB
با وجود این، Token Supply دلیل اصلی رشد فوق‌العاده BNB نبوده و دلیل اصلی آن، نحوه طراحی توکن‌های BNB برای استفاده در صرافی بایننس و شبکه زنجیره هوشمند بایننس است. موارد استفاده این دو مورد عبارت‌اند از:
صرافی بایننس: کاهش کارمزد تراکنش، شرکت در Launchpad، استیک‌کردن، وام‌دهی و قرض، مشتقات و…
شبکه زنجیره هوشمند بایننس: هزینه‌های شبکه پرداخت، استیک و Farm.
علاوه بر موارد بالا، بایننس در حال توسعه Binance Pay بوده که درصورت موفقیت، این پروژه در آینده BNB را به محبوب‌ترین ارز پرداخت تبدیل خواهد کرد. نتیجه اینکه قیمت BNB در ۲۰ دلار کاهش یافت تا به‌طور چشمگیری به ATH 650 دلار (+۳۲۵۰%) افزایش یابد و اکنون در حدود ۳۰۰ دلار (+۱۵۰۰%) باقی مانده است.
پنکیک سواپ Pancakeswap
CAKE توکن بومی Pancakeswap بوده و یک AMM DEX در زنجیره هوشمند بایننس است.
منابع توکن
توکن CAKE عرضه کل ندارد (تعداد توکن‌های CAKE نامحدود است)
روزانه ۵۳۰ هزار توکن CAKE از طریق Syrup Pool، Farming Pool و Lottery Pool توزیع می‌شود.
هنگام استفاده از هریک از محصولات Pancakeswap، توکن CAKE سوزانده می‌شود.
کاربرد توکن CAKE
توکن CAKE به‌گونه‌ای طراحی شده که از آن در همه ویژگی‌های Pancakeswap از جمله Syrup Pool (Staking)، IFO (Staking)، Lottery و Prediction (پرداخت) استفاده شود. اگرچه کل عرضه توکن CAKE تعریف نشده، Pancakeswap در مدیریت عرضه در گردش توکن CAKE و حفظ تعادل بین انتشار توکن و سوزندان توکن، کار بسیار خوبی انجام داده است. Pancakeswap نه‌تنها درباره افزایش کاربردها و تقاضای خرید توکن هوشمندانه عمل کرده است، بلکه درخصوص حفظ انگیزه هولدرها برای نگهداری توکن CAKE نیز مهارت دارد. نتیجه اینکه قیمت توکن CAKE از ۰.۴ دلار به ATH 40 دلار (+۱۰۰۰۰%) افزایش یافت، اکنون قیمت آن در ۱۴ دلار (+۳۵۰۰%) باقی مانده است.
معرفی توکونومیک‌های ناکارآمد
Pangolin (PNG)
PNG توکن بومی بلاک چین Pangolin بوده و یک AMM DEX در Avalanche است. اگرچه توکن PNG تا حدی شبیه توکن CAKE است، براساس نظر برخی از کارشناسان، Pangolin در طراحی توکن‌های خود با مشکلات جدی مواجه است.
عرضه غیرمنطقی توکن
در ابتدا، کل عرضه PNG برابر با ۵۳۸.۰۰۰.۰۰۰ PNG بوده است. پس از هر ۴ سال، تعداد توکن‌های PNG توزیع شده در بازار به نصف کاهش پیدا می‌کند. این طرح، رویکردی مشابه بیت‌کوین دارد و برای بازکردن قفل تمام توکن‌های Pangolin، ۳۶ سال طول می‌کشد. بیت‌کوین به‌عنوان یک دارایی باارزش (SOV) شناخته و توسط یک جامعه بزرگ رمزنگاری استفاده شده است؛ درحالی‌که PNG یک توکن کاملاً جدید است. هیچ تضمینی وجود ندارد که تیم Pangolin بتواند این پروتکل را برای مدت ۳۶ سال توسعه دهد.
هیچ تعادلی بین درآمد و ارزش تعداد توکن‌های در حال انتشار وجود ندارد. در حال حاضر، روزانه ۱۷۵ هزار PNG آنلاک می‌شوند که ارزش آن حدود ۱۹۷۵۰۰ دلار است. از طرف دیگر، درآمد Pangolin حتی به ۳۰ هزار دلار در روز هم نمی‌رسد. این موضوع PNG را به یک توکن تورمی تبدیل کرده و سبب کاهش تمایل دارندگان به حفظ توکن می‌شود؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که لازم است قبل از سرمایه‌گذاری در هر توکن، به جنبه‌های مختلف پروژه نگاه کنیم. پروژه می‌تواند به‌راحتی با ایجاد مستندات مکتوب خود یک سناریوی ایده‌آل ایجاد کند، اما اینکه آیا این سناریو عملی می‌شود یا خیر، نیازمند داده‌ها و مستندات به‌روز است. نتیجه اینکه پس از رسیدن به قیمت اوج ۱۵ دلار، قیمت PNG به‌طور قابل‌توجهی کاهش‌یافته و به ۱.۲ دلار رسیده است. حتی زمانی که بازار کریپتو در ماه آوریل تا می سال ۲۰۲۱ روند صعودی داشت، قیمت توکن PNG رشد قابل‌توجهی را نشان نداد.
دیدگاه‌ها درباره کیس‌های مطالعاتی
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد، طراحی اقتصاد توکنی به هیچ چیزی متصل نبود و تیم توسعه‌دهنده می‌تواند با توجه به مدل محصول و بخش موردنظر پروژه، اقتصاد توکنی مناسب را تنظیم کند. ارزیابی یک توکن تنها به آنالیز و تحلیل برنامه‌های کاربردی آن محدود نمی‌شود و به بررسی بازار هدف نیز می‌پردازد. در این راستا تیم توسعه‌دهنده باید به سؤالات زیر پاسخ دهد:
بخش (Segment) موردنظر بازار چقدر گسترده است؟
چقدر کاربر در بخش موردنظر حضور دارند؟
آیا نحوه طراحی Tokenomics با کاربردهای پروژه و مزایای آن برای دارندگان توکن در تعادل است؟
برای مثال، از همان ابتدا Pancakeswap (توکن CAKE)، زنجیره هوشمند بایننس را به‌عنوان بازار هدف خود مشخص کرد. زنجیره هوشمند بایننس از نظر میزان کل ارزش قفل‌شده (Total Value Locked) دومین اکوسیستم بزرگ DeFi بوده و تعداد زیادی کاربر دارد. با درک این شرایط، تیم توسعه‌دهنده Pancakeswap، Tokenomics این پروژه را به‌گونه‌ای طراحی کرده تا به‌منظور جذب کاربران و سرمایه‌گذاران بیشتر، یک Token Allocation عظیمی برای پاداش استخراج نقدینگی اندوخته شود.
نتیجه گیری
اقتصاد توکنی از عناصر بسیاری مانند تأمین توکن، تخصیص توکن، فروش توکن، انتشار توکن و… تشکیل شده است. توکونومیک یک عامل و معیار مهم برای ارزیابی پروژه است، اما همچنان عناصر مهم دیگری مانند کاربردهای توکن و بازار هدف نیز هستند که در بررسی توکن باید در نظر گرفته شوند.
توجه: با وجود اینکه دو صرافی کوینکس و کوکوین هر دو فعلا بدون نیاز به تغییر IP فعالیت می‌کنند اما بهتر است برای امنیت بیشتر از IP ثابت خارج از ایران استفاده کنید.
برای ورود به صرافی کوینکس حتما باید با IP خارج از ایران وارد شوید.
به این مقاله امتیاز دهید تا با کمک شما کیفیت آن را بسنجیم