فرارو- براساس آمار‌های بانک مرکزی حجم تسهیلات‌دهی در یازده ماه نخست سال۹۹، ۱۶۰۶هزار میلیارد تومان بوده که این رقم نسبت به سال قبل دوبرابر شده است. رشد تسهیلات‌دهی از رقم تورم نقطه به نقطه حدود ۵۰ واحد درصد بیشتر گزارش شده و نسبت به رشد متعارف سال‌های قبل نیز حداقل ۳۰ واحد درصد بیشتر است. در سال‌جاری تنها حدود ۴۰هزار میلیارد تومان تسهیلات کرونایی اعطا شده و سوال مهم این است که مقصد سایر وام‌ها کجاست؟ در این رابطه بر اساس گزارش بانک مرکزی حدود ۱۴۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کارگزاری‌ها پرداخت شده است.
به گزارش فرارو، کارشناسان معتقدند در سال‌جاری در شرایطی که تورم انتظاری به سطوح بالایی رسید و نرخ بهره واقعی منفی شد، سفته‌بازی در بازار‌های دارایی توجیه اقتصادی پیدا کرد. از سوی دیگر شکل‌گیری حباب نیز باعث بلعیدن بخش مهمی از منابع بانکی توسط فعالان حباب‌بازی برای حباب‌خواری شد که البته موقع ترکیدن این حباب به گونه‌ای دیگر تکرار شد؛ بنابراین در وضعیت تورم ۴۰درصدی، برندگان بازی کسانی بودند که تسهیلاتی با نرخ ۲۰درصد دریافت کردند و آن‌ها را رهسپار بازار‌ها کردند تا بازدهی چندبرابری کسب کنند.
پیگیری‌ها از بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم واقعی تسهیلات به کارگزاری‌های بورسی در ۱۰ ماه نخست سال۹۹، ۱۷۶ هزار میلیارد تومان بوده است. چندی پیش رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرده بود که بخشی از نقدینگی تولید شده در سال جاری به دلیل حمایت‌های بانک مرکزی از بورس بوده است. این اولین اظهار نظر رسمی از طرف بانک مرکزی بود که تایید می‌کرد یکی از مقصران افزایش نقدینگی در سال جاری، حمایت از بورس بوده است. سوال اصلی که در اینجا مطرح است اینکه نوع حمایت بانک مرکزی از بورس به چه صورت بوده است. بسیاری منظور رئیس‌کل بانک مرکزی را به رشد تسهیلات‌دهی به کارگزاری‌ها نسبت داده‌اند.
بانک مرکزی همه کار می‌کند به غیر از عمل به وظیفه اصلی خود
علی قنبری کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مسائلی که اقتصاد کشور را به این وضعیت اسفناک امروز کشانده عمل نکردن بانک مرکزی به وظایف ذاتی و اصلی خود است، گفت: وظیفه اصلی نهاد ناظر و سیاست‌گذار پولی و مالی کشور حفظ ارزش پول ملی است، اما متاسفانه مشاهده می‌کنیم که طی سالیان اخیر بانک مرکزی علیرغم اینکه باید یک نهاد مستقل باشد و منافع عموم مردم را در نظر بگیرد به ابزاری در دست دولت تبدیل شده است.
وی افزود: در این سال‌ها بسیاری از کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاه به مستقل شدن بانک مرکزی و انتخاب رئیس آن توسط نهادی مستقل تاکید کردند، اما زمانی که رئیس کل بانک مرکزی توسط رئیس جمهور تعیین می‌شود، ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که بانک مرکزی حافظ ارزش پول ملی کشور باشد، در این زمینه نیز گزارش اخیر این بانک شاهد این مدعا است که بانک مرکزی و به طور کلی سیستم بانکی به جای اینکه به وظیفه اصلی خود یعنی تامین مالی بخش تولید و بخش مولد اقتصاد کشور اقدام کند، بسیاری از تسهیلات را خرج اجرای سیاست‌های دولت کرده است.
قنبری اظهار داشت: طی سال ۹۹،بر اساس گزارش رسمی بانک مرکزی بیش از ۱۴۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کارگزاری‌های بورس اعطا کرده‌اند، هرچند که به نظر می‌رسد این آمار پیش از این‌ها باشد، اما باید توجه کرد که بسیاری از کارگزاری‌های بورس نیز متعلق به خود بانک‌ها و یا صندوق‌های وابسته به آن‌ها هستند، تزریق چنین پولی به بورس آن هم در زمانی که اقتصاد کشور در یک رکود تورمی به سر می‌برد، سیاست صد در صد اشتباهی است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بانک‌ها به جای اینکه به وظیفه اصلی خود عمل کنند تنها به کسب سود و درآمد برای خود هستند، یادآورشد: دولت در ابتدای سال مردم را تشویق به حضور در بورس و کسب سود در این بازار کرد، اما بسیاری از کارشناسان به حبابی بودن رشد بورس و عدم تطابق این مسئله با واقعیت‌های اقتصادی کشور تاکید کردند، اما متاسفانه گوش شنوایی وجود نداشت و با استفاده از منابعی که بانک‌ها در قالب تسهیلات در اختیار کارگزاری‌ها قرار دادند و بورس به صورت غیر واقعی و حبابی رشد کرد.
قنبری ادامه داد: اما این حباب بالاخره در میانه تابستان ترکید و امروز شاهد هستیم که به صورت متوسط بسیاری از نماد‌های بورسی و فرابورسی از پیک قیمتی خود با ریزش بیش از ۶۰ درصدی مواجه هستند و حالا که این وضعیت به وجود آمده نقدینگی از بورس خارج شده و مردم عادی که در پیک رشد بورس در این بازار حضور پیدا کردند، امروز با ضرر و زیان هنگفتی روبرو هستند، حال نیز آن‌ها ماندند و این پولی که از دست دادند، اگر سیستم درست عمل می‌کرد نباید به این گونه از سال گذشته بورس رشد می‌کرد تا بعد از آن با یک ریزش سنگین روبرو شود، در این زمینه بانک‌ها به عنوان یکی از مقصران اصلی قلمداد می‌شوند.
بانک‌ها به دنبال کسب سود خود هستند
کامران ندری کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه بانک‌ها الزاماً نباید به بخش تولید تسهیلات اعطا کنند، گفت: اساسا بانک یک بنگاه سود محور است و بر طبق این موضوع معمولاً در جایی سرمایه گذاری می‌کند و یا به کسانی سعی می‌کند تسهیلات بدهد که دارای که دارای دو شرط باشند اول اینکه این تصمیم و یا به نوعی تسهیلات‌دهی برای آن‌ها سودآوری خوبی داشته باشد، دوم هم اینکه این کار برای بانک‌ها ریسک پایینی داشته باشد.
وی افزود: با توجه به این دو موضوع قاعدتاً بانک‌ها در سال جاری به دلیل اینکه بورس رشد خوبی را انجام داد، بیشتر مایل بودند که در این بازار سرمایه‌گذاری کنند و قاعدتاً از لحاظ منطقی می‌توان انتظار داشت که آن‌ها به کارگزاری‌های بورس وام بدهند و این کار به هیچ عنوان کار اشتباه یا غیر قانونی نبوده است، در این رابطه همچنین ذکر این نکته ضروری است به دلیل اینکه بانک‌ها تسهیلات فراوانی را به اشخاص و شرکت‌های گوناگون داده اند، اما بسیاری از آن‌ها این منابع را بازنگردانده‌اند، یک احتیاط در این زمینه از سوی بانک‌ها لحاظ می‌شود.
ندری اضافه کرد: یا اینکه آن‌ها بیشتر منابع خود را به کسانی می‌دهند که قدرت بازپرداخت تسهیلات را داشته باشند، این درحالیست که علت اصلی این وضعیت، پایین بودن نرخ بهره در کشور است، طی چند سال اخیر برخی از بانک‌ها تسهیلات دریافت کردند به اسم تولید، اما این پول را به جای اینکه خرج افزایش تولید کالا و ایجاد اشتغال کنند، آن را در بازار‌های موازی از جمله دلار، سکه، طلا، مسکن و بورس کردند نمونه این موضوع بسیار فراوان است، علت نیز کاملاً مشخص است به دلیل پایین بودن نرخ بهره این افراد برای کسب سود‌های کلان این تسهیلات را به بازار‌های سفته بازانه منتقل کردند این در حالی است که پایین بودن نرخ سود بانکی در کشور موجب افزایش تورم افزایش و نقدینگی نیز شده است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: در شرایط حاضر تا زمانی که نرخ سود بانکی پایین باشد ما نمی‌توانیم تورم موجود در اقتصاد را کنترل کنیم و تحت تاثیر این موضوع هرازگاهی شاهد التهاب در بازار‌های مختلف هستیم به دلیل اینکه اساساً برای کاهش تورم در درجه اول باید نقدینگی را در بانک نگه داشت تا مانع از سرکشی آن و ایجاد موج‌های شدید تورمی باشیم، هرچند این کار مطلوب نیست، اما در چنین شرایطی انجام این مسئله یک ضرورت محسوب می‌شود.