به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری فارس، سنت قرض‌الحسنه که بر اساس آیات قرآن در نظام اسلامی وجود دارد، از عبادات با رویکرد اجتماعی برای کمک به محرومان و رونق اقتصاد است، اما آنچه که به صورت رسمی از صندوق‌های قرض‌الحسنه در کشور وجود دارد، بر اساس ابتکاری است که از مرحوم میرزا علی فلسفی، برادر واعظ مشهور محمد تقی فلسفی است که از مسجد لرزاده در میدان خراسان در حدود سال 1348 شروع شد.
وقتی که مرحوم میرزاعلی فلسفی می‌دید هنگام مراجعه به مسجد برای اقامه نماز تعدادی افراد به تکدی‌گری می‌پردازند، با خود اندیشید باید کاری کنیم یکباره مشکل این افراد حل شود و این مسأله را با نمازگزاران و متدین مسجد در میان گذاشت. صندوقی در این مسجد درست کنیم که افراد نیازمند وام قرض الحسنه بدهد تا آنها بتوانند برای خود کسب و کاری راه بیندازند و دست تکدی‌گری نزنند.
مرحوم میرزا علی فلسفی
مرحوم فلسفی حتی معتقد بود، کسانی که برای نماز مغرب و عشا مراجعه می‌کنند، هر میزان پولی که با خود همراه دارند، هنگام ورود به مسجد در صندوق بگذارند و حتی بعد از نماز عشا اگر خواستند، پول خود را بردارند و همین مدت زمان بین دو نماز که پول مردم در صندوق بماند هم با خود برکت می‌آورد به هر حال اولین صندوق قرض الحسنه به نام ذخیره جاوید در مسجد لرزاده اطراف میدان خراسان تهران راهاندازی شد که هنوز هم به فعالیت می‌پردازد.
امروزه در کشور ما حدود 6 هزار صندوق قرض الحسنه وجود دارد، گرچه در دهه 70 شمسی برخی افراد به نام قرض‌الحسنه به کارهای خلاف و جمع‌آوری وجوه مردم می‌پرداختند و از تلویزیون تبلیغ می‌کردند، اما جریان صحیح صندوق‌های قرض‌الحسنه از حدود 53 قبل تاکنون همچنان ادامه دارد و تعداد زیادی از مردم و نیازمندان واقعی با گرفتن وام‌های قرض‌الحسنه و خرد توانسته‌اند، مشکلات روزمره زندگی و یا کسب و کار خود را حل کنند و این سنت اسلامی همچنان در کشور جاری است.
البته ناگفته نماند بانک‌ها به نام حساب‌های قرض الحسنه در دهه‌های گذشته تبلیغات اغواکننده و جوایز گول‌زننده برای حساب‌های قرض‌الحسنه در نظر می‌گرفتند، مانند سفر به دور دنیا و یا خودروهای گران‌قیمت و یا برنده شدن چند صد میلیون تومان، اما بعد از آن شورای پول و اعتبار و شورای فقهی بانک مرکزی این مسأله را ممنوع کرد و قرار بر این شد تبلیغات اغواکننده برای قرض‌الحسنه وجود نداشته باشد.
صندوق جاوید مسجد لرزاده
صندوق جاوید در مسجد لرزاده تاسیس 1348
برای آگاهی از چگونگی جریان صحیح قرض‌الحسنه در کشور به سراغ مسعود زندیه یکی از کسانی که از ابتدای راهاندازی صندوق‌های قرض‌الحسنه حضور داشته و اکنون سابقه حدود 53 ساله در این امر مهم دارد،وی که خود پدر یکی از شهدای دفاع مقدس بوده و معتقد است، قرض‌الحسنه علاوه بر اینکه کرامت انسان‌ها را حفظ می‌کند، باعث می‌شود جامعه رشد پیدا کند و افراد بتوانند با وام‌های قرض الحسنه عقل و توانایی خود را به کار گیرند و این به مسأله رونق کسب و کار کمک می‌کند.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با مسعود زندیه مدیر صندوق قرض الحسنه پس‌انداز جاوید به شرح زیر است:
فارس: قرض‌الحسنه در قرآن و احادیث چگونه ذکر شده است و چه ویژگی‌هایی دارد؟
زندیه: قرض الحسنه مسئله‌ای است که خداوند در قران در مقابل آن ربا را ذکر کرده است. بر اساس آنچه در آیات و روایات آمده است برای قرض الحسنه ثواب بسیار زیادی ذکر شده است. در جامعه ما افراد زیادی هستند که گرفتاری دارند و نیاز به کمک دارند. در مقابل افرادی هستند که از نظر مالی قدرتمند هستند و اینها می‌توانند به کسانی که احتیاج دارند کمک کنند و این کمک‌ها شامل کمک‌های مالی، فکری و حتی راهنمایی افراد به شمار می‌رود. فردی که در کسب و کار و صنعت اطلاعات بیشتری دارد می‌تواند این اطلاعات خود را به کسانی که نیازمند هستند، منتقل کند. همچنین در روایات آمده است؛ ثواب قرض الحسنه 18 برابر، اما ثواب صدقه دادن 10 برابر است، در حالی که در صدقه دادن پولی که به فرد می‌دهید، برگشت ندارد ، اما در قرض‌الحسنه پول برگشت می‌خورد، با این حال ثواب قرض دادن از صدقه دادن بیشتر است، زیرا پولی که در قرض داده می‌شود بعد از برگشت دوباره در جامعه می‌چرخد و منشا تحول می‌شود و از طرف کرامت فرد نیازمند و قرض گیرنده حفظ می‌شود، اما در صدقه اولا این پول به مصرف می‌رسد و تمام می‌شود، ثانیا کرامت صدقه گیرنده حفظ نمی‌شود.
بسیاری از قوانین در اسلام وجود دارد که هنوز برای مردم باز نشده و روشن نیست. یکی از این موارد اهمیت قرض الحسنه است؛ قوانین اسلام چون بر اساس فطرت انسان تدوین شده است، بسیار سازگار است، اما این قوانین هنوز در جامعه ما خیلی عملیاتی نشده است. هرچه این قوانین و مسائل بیشتر به گوش مردم برسد، مردم تشویق می‌شوند وارد این مسأله قرض‌الحسنه شوند. کسی که احتیاج دارد و برای کسب و کار و زندگی خود نیازمند مبلغی است تا کاری راهاندازی کند، می‌تواند از قرض‌الحسنه استفاده کند و کسی که پولی برای این مسأله قرض داده است تا آخر عمر می‌تواند در ثواب این کار شریک باشد.
در این زمینه حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که « الصدقه بعشر و القرض بثمانیه عشر» یعنی برای برای 10 برابر و برای قرض 18 برابر ثواب وجود دارد. در حالی که پولی که برای قرض‌الحسنه می‌دهید، بالاخره پس می‌دهد، اما در صدقه این پول مصرف می‌شود و از بین می‌رود. شاید کسی که صدقه می‌گیرد، به این کار عادت کند، اما در قرض‌الحسنه قرض‌گیرنده تلاش می‌کند کسب و کار کند و پول را برگرداند و این باعث تحرک می‌شود. مثلا کسی که در اول جوانی می‌خواهد کسب و کاری راهاندازی کند و خانواده خود را اداره کند با یک قرض می‌تواند کار خود را شروع کند و این در مجموع به نفع کشور و جامعه است و برای این گفته می‌شود در قرض 18 برابر ثواب وجود دارد، اما در صدقه کسی که صدقه می‌گیرد احساس ضعف می‌کند و آن را به مصرف می‌رساند و تمام می‌شود. در حالی که قرض الحسنه حالت تولیدی و تلاش برای بازگرداندن آن وجود دارد و این نکته بسیار مهمی است که ثواب قرض‌الحسنه از صدقه بیشتر است و ما باید مسائل زمان را هم بر اساس این روایت تحلیل کنیم.
همچنین در قران آمده است: «مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ یُضَاعِفُ لِمَنْ یَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ / بقره 261) یعنی در قرآن آمده است؛ کسی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کند، مانند دانه‌ای که در زمین کاشته، هر دانه تبدیل به 7 خوشه می‌شود که در هر خوشه 100 دانه دارد؛ یعنی درواقع 700 برابر می‌شود، بنابراین ثواب قرض الحسنه 700 برابر است. یا در جای دیگری از قران آمده است؛ «من جاء بالحسنه فله خیر منها» یعنی هر کس کار نیکی انجام دهد خدا پاداش بهتری به او می‌دهد. بعد از این آیه پیامبر فرمود؛ بارالها این پاداش را افزون کن، بعد آیه بعدی نازل می‌شود که «من جاء بالحسنه فله عشر امثالها» یعنی اگر کسی کار نیکی انجام دهد خدا آن را ده برابر می‌کند و این بعد از تقاضای پیامبر از خدا بوده است. باز پیامبر فرمود؛ خدایا آن را افزون فرما که آیه بعدی آمد که «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً ۚ وَاللَّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ /بقره 254» یعنی چه کسی است که به خدا قرض نیکو بدهد و خدا آن را چندین برابر کند در حالی که خداوند گسترنده روزی است؛ یعنی خداوندی که آسمانها و زمین را آفریده، می‌فرماید؛ کسی که قرض حسن و نیکو بدهد، خداوند آن را چندین برابر افزایش می‌دهد، به گونه‌ای که از شمارش خارج است.
همچنین بر اساس آنچه در روایات آمده است قرض دهنده نباید منت بگذارد و اگر احیانا قرض‌گیرنده در پرداخت به خوبی عمل نکرد، با زبان خوش از او بخواهد که پول را برگرداند و کلا قرض‌الحسنه علاوه بر اینکه ایجاد محبت و رفاقت می‌کند، باعث تلاش قرض گیرنده هم می‌شود، اما برعکس بحث ربا که باعث افزایش حرص و طمع می‌شود و خوبی‌ها را از بین می‌برد و کینه و نکبت به بار می‌آورد، در حالی که خداوند جهان را بر اساس محبت ایجاد کرده و یکی از راه‌های محبت انسان‌ها به یکدیگر انفاق، قرض و صدقه است.
فارس: شرایط روز را چگونه می‌توان توجیه کرد و آیا می‌توان گفت آنچه در قرآن آمده است در جامعه ما در زمینه قرض‌الحسنه پیاده می‌شود؟
زندیه: ما در شرایط کنونی مشکلات زیادی از نظر اقتصادی داریم، اما این نکته را باید مدنظر قرار دهیم، جمهوری اسلامی تنها کشوری است که اعلام کرده می‌خواهد به هیچ کشوری وابسته نباشد و سیاست نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی را دارد. پیش از این همه کشورها یا وابسته به شرق و یا غرب بودند، اما جمهوری اسلامی است که بیش از 43 سال ایستادگی کرده و تحریم‌های 40 ساله را پشت سر گذاشته و آنها نتوانستند جمهوری اسلامی را از مسیر خود بازدارند. امام خمینی(ره) از همان ابتدا گفت آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند، آنها جنگ را تحمیل کردند، سپس تحریم‌ها را تحمیل کردند تا کشور را از پای درآورند اما نتوانستند. امپراطوری رسانه‌ای آوردند و انقلاب همچنان ایستادگی کرد. در زمینه اقتصادی تحریم کردند، باز هم ایستادگی کرد، از صدر اسلام تاکنون هیچ حکومتی مثل جمهوری اسلامی سابقه نداشته است که بتواند در مقابل دشمن ایستادگی کند.
متأسفانه در زمینه قرض الحسنه آن طور که باید و شاید موفق عمل نشده، در حال حاضر حدود 6 تا 7 هزار صندوق قرض الحسنه در کشور وجود دارد که وام‌های خرد و بدون بهره به مردم می‌دهند. بر اساس آنچه در روایات ما آمده است؛ وقتی کسی به ائمه معصومین(ع) مراجعه می‌کرد و قرض می‌گرفت، پول را به او می‌دادند و می‌گفت پول را برگردان و آن پول را بو می‌کردند و دوباره به دست نیازمند می‌کردند چون معتقد بودند به نیازمند می‌دهند قبل از آنکه به دست او برسد به دست خدا می‌رسد و قرض‌الحسنه بسیار کارگشاست و همچنین بر اساس روایات آمده است؛ اگر کسی گره از کار یک مومن بگشاید خدا ثواب 9 هزار سال عبادت برایش می‌نویسد. در حال حاضر حدود 6 تا 7 هزار صندوقی که در کشور وجود دارد، اگر هر صندوق روزی 4 یا 5 وام قرض الحسنه بدهد، روزی حدود 30 هزار گره از مشکلات مردم باز می‌شود و مردم وقتی بدانند در قرض‌الحسنه چقدر برکت وجود دارد، به این کار تشویق می‌شوند.
در سوره بقره آیه 276 آمده است؛ «یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ ۗ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ/ بقره 276» یعنی خداوند ربا را محو می‌کند در حالی که صدقات و انفاقات را پرورش می‌دهد. کسی که ربا بگیرد، خدا او را دوست ندارد و جنگ با خدا و پیامبر انجام می‌دهد که در قران آمده است؛ «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ۖ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِکُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ/ بقره 279» یعنی اگر کسی رباخوری کند، اعلان جنگ با خدا و پیغمبر انجام می‌دهد و بعد فرموده است؛ اگر توبه کردید همان پولی که داده‌اید را پس بگیرید و اضافه نگیرید. در قرض الحسنه هم همان مبلغی که می‌دهد را باید پس بگیرد، بدون اضافه و بدون منت. کسانی که می‌خواهند وارد رباخواری شوند زندگی‌شان از بین می‌رود، اما برعکس وام‌های قرض‌الحسنه برکت زیادی دارد. با این حال وام‌های صندوق‌های موجود جوابگوی همه نیازها نیست. من بیش از 50 سال در صندوق‌های قرض‌الحسنه بوده‌ام. از نزدیک با افرادی که وام می‌گیرند در ارتباط بودم. کسی که گرفتاری‌اش با این وام قرض الحسنه باز می‌شود چقدر خوشحال می‌شود. برخی از این افراد با گرفتن وام قرض الحسنه از افتادن به دامن رباخواران نجاته پیدا می‌کنند. کسی که دنبال رباخوری برود نمی‌تواند به زندگی طبیعی برگردد، در حالی که در قرآن و احادیث سفارش زیادی به قرض‌الحسنه شده است. طبق حدیثی از پیامبر آمده است که در بالای درب بهشت نوشته شده که صدقه به 10 برابر و قرض الحسنه با 18 برابر ثواب داده می‌شود.
در قرض الحسنه اختلاف طبقاتی ایجاد نمی‌شود، اما در رباخواری اختلاف طبقاتی و جنگ و خونریزی می‌شود.
امام خمینی(ره) هم در جریان انقلاب به طور درست فرمودند؛ این انقلاب متعلق به پابرهنگان است و طرفداران من همان پابرهنگان هستند. در قرض الحسنه کسانی که قدرت مالی دارند منابعی را در اختیار صندوق می‌گذارند تا کسانی که نیاز دارند وام قرض‌الحسنه بگیرند و مشکلشان حل شود و کسی که وام گرفته است تلاش می‌کند کار و کسب کند، تشکیل خانواده دهد و اقساط خود را به موقع بپردازد.
فارس: با آمدن دولت مردمی سیزدهم آیا می‌توان انتظار داشت قرض الحسنه رونق بیشتری بگیرد؟
زندیه: آقای رئیسی بعد از مدت‌ها آمد، قبل از ایشان کسانی بودند که طبق خواسته رهبری کار نمی‌کردند، اما آقای رئیسی با رهبر معظم انقلاب همفکر است، از وقتی که آمده کارهایی انجام داده است و برخی از کارها خیلی سریع انجام می‌شود؛ مثلا قبل از آن تلفات کرونا به روزی 700 نفر هم می‌رسید اما در کمتر از 6 ماه آن را کنترل کرد و تلفات آن به 18 هم رسید. قبلا گفته می‌شد واکسن را قبل از اینکه به ای اف تی اف بپیوندیم به ما نمی‌دهند، اما وقتی که آقای رئیسی آمد به راحتی واکسن وارد و در اختیار مردم قرار داده شد و کرونا کنترل شد. یا دولت‌های قبلی اصلا با امارات و کشورهای همسایه قراردادی نداشتند، اما آقای رئیسی به راحتی 18 قرارداد با امارات بست، یا برای پیوستن پیمان شانگهای سال‌ها منتظر بودیم در دولت مردمی ایران در این پیمان پذیرفته شد. همچنین قرارداد با چین و روسیه بسته شد و ما را از اروپا و آمریکا نجات داد و در آینده نمودهای بیشتری از موفقیت‌های دولت می‌بینیم.
در مورد قرض الحسنه ما قبلا گرفتار شبکه بانکی بودیم و بانک‌ها روی قرض الحسنه سرمایه‌گذاری نمی‌کردند، در 50 سالی که از صندوق‌های قرض الحسنه می‌گذرد با مشکلات مردم آشنا هستیم. بانک‌ها هم باید برای رفع مشکلات مردم به قرض الحسنه روی بیاورند. هنوز عده‌ای نگذاشتند که پابرهنگان شیرینی انقلاب را حس کنند که با خدمت‌رسانی به این افراد می‌توانند شیرینی انقلاب را به آنها چشاند.
فارس: در شرایط تورمی که ارزش پول مرتب کاهش می‌یابد، آیا انگیزه برای سپرده‌گذاری قرض الحسنه در صندوق‌ها کاهش یافته است؟
زندیه: کسانی که متدین هستند و زیرنظر مراجع تقلید و حوزه‌های علمیه کار می‌کنند به قرض الحسنه اعتقاد دارند. اگر ایراد و ضعفی وجود دارد، به مسئولان و به ما برمی‌گردد. تبلیغات در این زمینه کم انجام شده است؛ مثلا اگر وام قرض‌الحسنه به فردی بدهیم که مشکلش حل شود او خودبخود برای تعداد دیگری از افراد تعریف می‌کند و یک تبلیغ عملی صورت می‌گیرد. متقاضی‌ای که برای دریافت وام قرض الحسنه به صندوق مراجعه می‌کند اگر پرونده‌اش کامل شود ، ظرف یک ساعت وام خود را می‌گیرد. برخی از افراد نیازمند وقتی وام می‌گیرند از شدت خوشحالی گریه می‌کنند، البته مبلغ قرض الحسنه کم است اما برکت آن زیاد است و من از مسئولان و روسای سازمان اقتصاد اسلامی می‌خواهم دست صندوق‌های قرض الحسنه را باز کنند. صندوق‌ها با تضمین خود وام می‌دهند. سازمان اقتصاد اسلامی می‌گوید به هر نفر تا حداکثر 30 میلیون تومان وام بدهند، اما اگر با تضمین خود صندوق باشد می‌تواند تا 50 میلیون تومان هم وام به یک نفر بدهند. در حال حاضر گرفتاری مردم به ویژه در زمینه پول ودیعه مسکن زیاد است و 30 میلیون تومان مشکلی را حل نمی‌کند. اگر بانک‌ها هم وارد وام‌های قرض‌الحسنه شوند می‌توانند وام‌های 100 میلیونی و حتی 200 میلیون تومانی به نیازمندان بدهند. سازمان اقتصاد اسلامی تا 30 میلیون تومان اجازه داده و اخیرا تا 50 میلیون تومان هم برای هر فرد اجازه می‌دهند اما اگر قدرت مالی صندوق‌ها بیشتر شود می‌توانند وام‌های بیشتری بدهند. برای بازپرداخت وام‌های قرض الحسنه هم می‌توان مدت بازپرداخت را بین 50 تا 60 ماه افزایش داد که فشاری به مردم وارد نشود. در جامعه ما افراد مومنی هستند که پول مازاد دارند و در صندوق‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند، وگرنه ما از خودمان پولی نداریم و هرچقدر بیشتر تبلیغ شود پول بیشتری وارد صندوق می‌شود و ما هم می‌توانیم بیشتر به مردم وام بدهیم و اگر صاحبان پول دانند پول آنها در مسیر درست قرض الحسنه هزینه شده است، بیشتر تشویق می‌شوند که پول بیشتری بیاورند. کسانی که پول خود را در صندوق می‌گذارند هر وقت بخواهند می‌توانند پول خود را بردارند. اگر کسی به مدت 10 روز یا 20 روز هم پولی در اختیار دارد می‌تواند در صندوق سپرده‌گذاری کند و ما از رسوب این پول‌ها به مردم وام می‌دهیم و این چرخش پول باعث برکت در صندوق‌ها می‌شود. استقبال از صندوق‌ها زیاد است و همه اینها بستگی به حرکت ما دارد که بتوانیم به نیازمندان واقعی وام بدهیم. قرض الحسنه نه تنها مسائل اقتصادی را حل می‌کند، بلکه مسائل روحی و روانی افراد را هم حل می‌کند. کسی که وام می‌گیرد از کارش گره‌گشایی می‌شود و بعد از اینکه گرفتاری او رفع شد، اگر قدرتی پیدا کند می‌تواند او هم به عنوان سپرده‌گذار برای دیگران در صندوق سپرده‌گذاری کند. برای قرض دهنده ثواب 9 هزار سال عبادت در راستای گره‌گشایی از کار یک مومن نوشته می‌شود و کسی هم که وام می‌گیرد با آن کسب و کاری راهاندازی می‌کند و این وام‌ها بر اساس فطرت انسان طراحی شده است. صندوق قرض الحسنه جاوید از سال 1350 شروع کرد، ابتدا از وام‌های دو تومان، پنج تومان و سپس ده هزار تومان شروع شد. الان در مناطق جنوب شهر حتی وام‌های 500 هزار و 700 هزار هم پرداخت می‌شود.
محدودیت‌های بانک مرکزی که برای صندوق‌ها ایجاد می‌کرد مربوط به گذشته است، هنوز آقای رئیسی تصمیم جدیدی برای قرض الحسنه نگرفته است. ما دنبال وقتی از ایشان هستیم که در مورد قرض الحسنه و صندوق‌های قرض الحسنه صحبت کنیم و ببینیم نظرشان چیست، ولی احتمالا دولت می‌خواهد کار صندوق‌های قرض الحسنه را با سهولت همراه کند و دولت تمایل دارد در مسیر قرض‌الحسنه حرکت کند.
فارس: آنچه در بانک‌های دولتی به نام وام های قرض الحسنه پرداخت می‌شود آیا واقعا شرایط قرض الحسنه را دارد.
زندیه: اطلاعات زیادی از بانک‌های دولتی نداریم، اما آن طور که از افراد می‌شنویم به هر حال آنها هم بخشی از مشکلات مردم را حل می‌کنند، اما مثل صندوق های قرض الحسنه نیست، زیار د رصندوق‌های قرض الحسنه نیازمند واقعی را می‌شناسیم و امیدواریم رئیس جمهور زمینه فعالیت بیشتر صندوق‌های قرض الحسنه را باز کند. مردم ما هم متدین هستند و به قرض الحسنه اهمیت می‌دهند. تبلیغا قرض الحسنه هم همان کسانی که وام می‌گیرند و مشکلاشان حل می‌شود برای اطرافیان تعریف می‌کنند و این باعث گسترش قرض الحسنه می‌شود.
فارس: هزینه‌های جاری صندوق‌های قرض الحسنه چگونه تامین می‌شود؟
زندیه: هر صندوق هیات مدیره و هیات امنا دارد که هزینه‌های آن را معمولا هیات امنا قبول می‌کند، در بسیاری از صندوق‌ها حتی کارمزد هم گرفته نمی‌شود. ما پیش مراجع تقلید مانند آیت‌الله مکارم شیرازی، مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی و آیت‌الله وحید خراسانی رفتیم که آقای مکارم می‌گفت صندوق‌های قرض الحسنه تا 4 درصد هم می‌توانند کارمزد بگیرند اما صندوق‌ها تاکنون به این کار روی نیاورده‌اند و از راه‌های دیگر هزینه‌های صندوق را جبران می‌کنند. یعنی خود هیات مدیره و یا هیات امنا هزینه‌ها را تامین می‌کنند.
فارس: وام‌های قرض الحسنه در چه قالبی پرداخت می‌شود؟
زندیه: در اسلام عقود مختلف مانند مشارکت، عقود اسلامی، وجود دارد که در بانک‌ها هم بر اساس این عقود به مردم وام می‌دهند، البته برخی مراجع در مورد نحوه وام‌های بانکی ایراد و ان قلت دارند شاید در دولت آقای رئیسی بخشی از مشکلات بانک‌ها حل شود و ایراد مراجع را برطرف کنند و بانک‌ها باید عقود اسلامی را طوری عمل کنند که برای همه قابل فهم باشد. وام‌های خرد مانند خرید خانه، خرید ماشین و یا جهیزیه باید با قرض‌الحسنه باشد، اگر بانک‌ها این مسائل را رعایت کنند، مردم می‌توانند زندگی خود را رونق دهند و اگر توان صندوق‌ها افزایش یابد سهم بیشتری از قرض الحسنه می‌دهند اما توان صندوق‌ها نسبت به بانک محدودتر است.
فارس: در جریان راهاندازی سازمان اقتصاد اسلامی آیا امام خمینی(ره) هم مشارکت داشت و شنیده‌ایم مردم در ابتدای انقلاب بعد از مشارکت امام برای کمک کردن به این سازمان در صف ایستاده بودند.
زندیه: امام خمینی(ره) هم در جریان راهاندازی سازمان اقتصاد اسلامی سهمی خرید و بنا بود که ابتدا این سازمان تبدیل به بانک اسلامی شود، اما دولت موقت بازرگان همکاری نکرد و در آن موقع اعلام کردند همه بانک‌ها اسلامی می‌شوند و نیازی به بانک اسلامی جدید نیست، بنابراین موسسان مجبور شدند اسم آن را به سازمان اقتصاد اسلامی یا بنیاد اقتصاد اسلامی تغییر دهند و صندوق‌های قرض الحسنه زیر نظر این سازمان قرار گرفت که هنوز هم سازمان اقتصاد اسلامی کار می‌کند و در کشور حدود 6 هزار صندوق زیر نظر سازمان اقتصاد اسلامی فعالیت می‌کند. صندوق‌های اولیه درواقع دو صندوق بودند که پس‌انداز جاوید و اندوخته جاوید بودند، کم‌کم صندوق‌های دیگر اضافه شدند. هر سهم سازمان اقتصاد اسلامی 100 تومان بود و مردم برای خرید این سهام در صف می‌ایستادند و مشارکت می‌کردند. خود حضرت امام هم یک سهم گرفت.
در مورد قرض‌الحسنه طبق آیات و روایات آمده است که قرض الحسنه مثل یک خورشیدی است که به همه نور می‌تاباند اما باید این مسأله کالبدشکافی شود و برای مردم روشن شود و قرض الحسنه جنگ و جدل را می‌خواباند و به جای آن محبت ایجاد می‌کند. بنده الان در این سن باید بازنشسته شوم اما اشتیاق به کار در صندوق قرض الحسنه دارم. خودم از صندوق حقوق نمی‌گیرم و کسب و کار و کاسبی خودم را دارم که از صندوق جداست. در صندوق هیچ یک از هیات امنا حقوق نمی‌گیرند فقط کارمندان اجرایی حقوق و حق بیمه می‌گیرند، ولی هیات مدیره و هیات امنا حقوقی ندارند.
فارس: سوخت شدن وام‌ها در صندوق‌های قرض الحسنه به چه میزان است؟
زندیه: جالب است بگوییم تقریبا هیچ وام سوخت شدنی نداریم، البته بسیار کم است، 50 سال که در صندوق‌ها حضور دارم تاکنون وام سوخت شدنی نداشته‌ایم، چون وام ها بر اساس شناخت از افراد نیازمند واقعی است و افراد وام‌گیرنده را می‌شناسیم، البته استثنا هم وجود دارد که اگر وامی سوخت شود، معرف از منابع خودش آن جبران می‌کند. ما از بانک مرکزی با چشم بازتری به صندوق‌های قرض الحسنه نگاه کند.
فارس: آیا نظام بانکی ما اسلامی شده است؟
زندیه: نه، هنوز بانک‌های ما کاملا اسلامی نشده‌اند. دولت جدید که آمده کارهایی را شروع کرده، از جمله آزادسازی سواحل که 40 سال مشکل بود و به راحتی انجام شد. امیدواریم شبکه بانکی را هم اصلاح کند. کارهایی که آقای رئیسی انجام می‌دهد، جدید است، مثلا ما 40 سال با امارات رابطه تجاری آنچنانی نداشتیم، اما قرارداد با آنها بستیم، به هر حال اگر دولت بخواهد می‌تواند کارهای بزرگی انجام دهد. از جمله اینکه در نظام بانکی اصلاحات موردنظر انجام دهد.
انتهای پیام/