در “میز اقتصاد” امروز آقایان محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات، سید علی حسینی رئیس کمیسیون حمل و نقل و لجستیک اتاق بازرگانی، فرزاد پیلتن مدیرکل غرب آسیا سازمان توسعه تجارت ،افشین فخر مدیرعامل انستیتو بسته بندی ایران و فرشید شکرخدایی نایب رئیس انجمن مدیریت کیفیت ایران به موضوع بررسی ظرفیت صادرلت و موانع پیش رو در این حوزه پرداختند و به سوالات زیر پاسخ دادند.
بسیاری از کارشناسان به رشد صادرات پایدار زنجیره تاکید می کنند که حال توجه نکردن به این موضوع چه مشکلاتی در بر خواهد داشت؟
آقای محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات: بنابر آمار صادرات طی یکسال اخیر روند مثبتی داشته است که اندکی تامل به جزئیات آمار نشان می دهد که ارزش صادرات هر تن ۵۰۰ دلار و واردات ۱۵۰۰ دلار است.
۸۵ درصد واردات مربوط به مواد اولیه و خطوط تولید است که این امر بیانگر آن است که سبد صادراتی درصد عمده کالای خام و نیمه ساخته است، درحالیکه توجه به صنایع پایین دستی ارزش افزوده بیشتری در بردارد.
بنابر آمار ۵۰ درصد صادرات پتروشیمی هستند که اگر به صنایع پایین دستی برسد و تبدیل به محصول شود، ارزش افزوده بیشتری در بر خواهد داشت، چنانچه بخواهیم یک نمای کلی در نظر بگیریم استراتزی صنعتی درستی تدوین نکردیم یا بدلیل تاخیر در اجرا اثر خود را از دست داده است که براین اساس تا زمانیکه به سمت نمایت از صنایع پایین دستی نرویم، نمی توان انتظار چشمگیر افزایش صادرات داشت.
بزرگترین مشکل در خصوص حمل و نقل چیست؟
آقای لاهوتی: حمل و نقل سه بخش است که در خصوص حمل و نقل زمینی امکان صادرات به کشورهای همسایه و اروپایی وجود دارد که بدلیل عدم شرکت های بزرگ و راننده محور بودن هزینه ها بالا رفته است، در خصوص حمل و نقل ریلی سرمایه گذاری صورت نگرفته است و در بعد دریایی بدلیل تحریم های ظالمانه، ورود کشتی ها را متوقف کردند.
گرچه طی یکسال گذشته قیمت در حوزه حمل و نقل بدلیل افزایش انرژی و پاندمی کرونا افزایش چشمگیری داشته است، اما در بعد کشاورزی سالهاست که با کمبود کانتینرهای یخچالی روبرو هستیم که رفع مشکلات تاثیر بسزایی بر صادرات خواهد داشت.
با وجود آنکه بخش اعظم صادرات بصورت فله ای انجام‌می شود، مشکل کار کجاست و برای رسیدن به نقطه ایده آل چه باید کرد؟
آقای لاهوتی: در بحث صنایع غذایی پیشرفت خوبی در امر بسته بندی داشتیم، اما ۷۰ تا ۷۵ درصد کالای صادراتی نیمه ساخته است که حمایت از صنایع پایین دستی منجر به ایجاد ارزش افزوده بالا خواهد شد.
امروز کالاهای ایرانی در بازار امارات و عراق برای مصرف کننده نهایی عرضه می شود که از بسته بندی مناسبی برخوردار است، اما تولید محصول یا کالا با برند مشخص در این بخش کمک می کند؛ بنابراین تمامی جنبه های صادراتی در افزایش صادرات باید مورد توجه قرار گیرد چرا که صادرات یک فرآیند است که نمی توان برای مقطع خاص توجه کرد.
طی ۲ تا ۳ سال اخیر به دلیل ممنوعیت هایی که اتفاق افتاد، فرصت های صادراتی را از دست دادیم و ابتدای امسال هم وضع عوارض صادراتی برای برخی کالاها منجر به از دست دادن فرصت ها شد.
سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی و محور ارتباط با انجمن ها در بحث آموزش می تواند کمک کند چرا که بروز رسانی واحدهای بسته بندی، لوجستیک و شرکت های مدیریت صادرات از ابزارهای مهم پیشبرد صادرات هستند که باید به آن توجه داشت.
بنابر آمار برای صادرات به کشورهای منطقه هم‌کامیون ها لب مرز موظف به خالی کردن بار و حمل مجدد توسط کامیون های کشورهای هدف است که با وجود تلفات ۱۵ درصدی محصولات ناشی از این موضوع بزرگترین مشکل چیست؟
آقای سیدعلی حسینی رئیس کمیسیون حمل و نقل و لجستیک اتاق بازرگانی: بحثی که مطرح می کنیم در مرحله بالاتر که ورود نظام لجستیک در حمل و نقل است، باید نگاه کرد چرا که دیگر کشورها شرکت ها کار لجستیک را انجام می دهند و کاراین شرکت ها این است که پس از محاسبه هزینه مسیر به فردی که کار تجارت را انجام می دهد، هزینه را اعلام‌می‌کند که متاسفانه در کشور ما یک شرکت بصورت حقوقی که قرارداد منعقد کند، نمی توان تاسیس کرد و برای هر مرحله باید قرارداد منعقد کرد.
در اتاق بازرگانی طی ۶ سال گذشته مکاتباتی با روسای جمهور قبل و دولت سیزدهم داشتیم که آقای مخبر این امر را به وزارت صمت و داده و شهرسازی سپردند که تاکنون اتفاق نیفتاده است. بنابراین تا زمانیکه شرکت لجستیک تشکیل نشود، مشکلات به قوت خود باقی است و پیشنهاد ما در جلسه ای که با آقای مخبر داشتیم این بود که موافقت نامه ۲ جانبه ای برای تسهیل مبادلات با کشورهای هدف انجام شود تا دیگر‌کامیون ها در لب مرز مجبور به تخلیه بار نباشند.
با وجود نبود متولی لجستیک در کشور، سازمان توسعه تجارت برای این مسئله تدبیری داشته است؟
آقای فرزاد پیلتن مدیرکل غرب آسیا سازمان توسعه تجارت: متولی مشخص برای انجام ماموریت در سال های گذشته تعیین نشده است، اما در دولت سیزدهم این اهتمام وجود دارد که متولی مشخص شود.
به عنوان مثال در خصوص عراق امکان حمل مستقیم بررسی شد، اما در عمل بدلیل زیرساخت های پایانه های مرزی برای حمل مستقیم طراحی نشده و مشکل دیگر‌مربوط به رانندگان و مشاغلی است که در پایانه های مرزی ایجاد شده است.
در قوانین کشور ما ۲۵ تن برای حمل کالا در نظر گرفته شده، اما تاجر عراقی ۴۰ تا ۵۰ تن منتقل می کنند که در نهایت رانندگان عراقی تقاضایی دارند که مانع تحقق شدن راهکار می شود.
اقدامات سازمان توسعه تجارت برای افزایش و رونق صادرات چیست؟
آقای پیلتن: افزایش کیفیت کالاهای صادراتی، ثبات قوانین و فرهنگ سازی از مشخصه های رونق صادرات است، همچنین با وجود آنکه افزایش استانداردهای بسته بندی یکی از شاخصه های مهم در بازار صادراتی است، بنابراین انعقاد قراداد انجمن‌بسته بندی با بخش خصوصی برای افزایش کیفیت امری ضروری است.
در حوزه بسته بندی چه جایگاهی در دنیا داریم؟
آقای افشین فخر مدیرعامل انستیتو بسته بندی ایران: تمامی کشورهای هدف صادرات عضو انستیتو بسته بندی هستند. موضوع افزایش صادرات در سبد صادراتی، بسته بندی در صنایع تبدیلی و کشاورزی و صنایع پایین دستی یکی از مهم ترین بحث هاست که کشورهای توسعه پیدا کردند.
بهترین روش در صنعت بسته بندی الگوبرداری در بسته بندی موفق دیگر کشورهاست. ما یک الگوی موفق در دنیا داریم که پارامترهایی که باعث می شود در صنایع غذا، بهداشتی، آرایشی چارچوب هایی تعریف کردند که باعث شده در حوزه صادرات نقش ایفا کنیم.
در حوزه صنعت غذا در ماندگاری و لوجستیک پارامترهای مشخصی دارد که خیلی از تولیدکنندگان از آموزش ها بهره نگرفتند، درحالیکه باید آموزش های تخصصی و شرکت های تخصصی ایجاد شود و همواره آموزش برای بسته بندی تخصصی دیده شود.
انستیتو بسته بندی برنامه ای برای آموزش دارد؟
آقای فخر: آمادگی لازم وجود دارد و در دوره های قبل با توسعه تجارت بارها جلساتی با حضور اساتید جهانی بسته بندی برگزار شد.
چند درصد موانع صادرات مربوط به کیفیت کالاهای تولیدی است؟ با توجه به فرصت های پیش رو برای رسیدن به کیفیت ایده آل چه باید کرد؟
آقای فرشید شکر خدایی نایب رئیس انجمن مدیریت کیفیت ایران: اگر پیش بینی پذیری در صادرات را افزایش دهیم، تولیدکننده حرفه ای می تواند کار واردات و صادرات را افزایش دهد و اگر یک شبه ساعت ۱۱ اعلام کنیم که صادرات مرغ آزاد و مجدد اعلام شود ممنوع است، در نتیجه افراد غیرحرفه ای امر صادرات را انجام‌خواهند داد.
با وجود عدم پیش بینی پذیری امر صادرات نیازمند قراداد مداوم سه ساله هستیم که پارامتر کیفیت داشته باشیم، اما وقتی قوانین کشور این اجازه را به ما نمی دهد دچار چالش خواهیم بود و در نتیجه افراد غیرحرفه ای این کار را انجام می دهند که برای افزایش کیفیت کالا نیازمند قوانین باثبات هستیم.